حفظ قرآن نونهالانآنچه درباره روش حفظ و تثبیت قرآن گفته می‌شود، در سطح کودکان نیز جاری است. البته باید توجه داشت که شرایط روحی آنان با بزرگسالان تفاوت بسیار دارد و عواطف آنان ظریف تر و حساس تر است. بنابراین، در کار با کودکان باید مواردی که می‌آید را بکار بگیریم. فهرست مندرجات۲ - نقطه ی شروع ۳ - سرعت نبخشیدن به حفظ ۴ - پرداختن به بازی ۵ - ایجاد علاقه در نونهالان ۵.۱ - عوامل مؤثر پیش از ولادت ۵.۱.۱ - انتخاب همسر شایسته ۵.۱.۲ - مباشرت معنوی ۵.۱.۳ - بارداری معنوی ۵.۲ - عوامل مؤثر پس از ولادت ۵.۲.۱ - وضو و شیر دادن ۵.۲.۲ - تشویق ۵.۲.۳ - فراهم ساختن محیط قرآنی ۶ - حضور در محافل قرآنی ۷ - گوش دادن به نوارهای ترتیل ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - نکته مهم درباره نونهالانآنچه درباره روش حفظ و تثبیت قرآن گفته می‌شود، در سطح کودکان نیز جاری است. البته باید توجه داشت که شرایط روحی آنان با بزرگسالان تفاوت بسیار دارد و عواطف آنان ظریف تر و حساس تر است. بنابراین، در گستره کار با کودکان باید موارد زیر را به خاطر داشت: ۲ - نقطه ی شروعپیش تر گفته شد که بهتر است حفظ قرآن از سوره‌های کوچک یا فهرست سوره‌ها و یا داستان‌های قرآن آغاز شود. به کار بستن این سفارش در نونهالان بسیار مورد تاکید قرار می‌گیرد؛ زیرا روحیه ی آنان حساس تر و احتمال نومیدی و دلسردی شان فزون تر است. ۳ - سرعت نبخشیدن به حفظاگر قرار است بزرگسالان قرآن را به طور متوسط در ۳ سال حفظ کنند، کودکان باید ۵-۷ سال را بدین امر اختصاص دهند. فشار و تسریع در کار حفظ برای کودک بسیار زیانبار است زیرا ممکن است روانش را آزرده سازد و از ادامه ی مسیر بازش دارد. ۴ - پرداختن به بازیبیش تر اولیا و مربیان بازی کودک را نوعی اتلاف وقت به شمار می‌آورند و می‌خواهند آنان هرچه زودتر از بازی دست کشیده، به کارهای مهم تر بپردازند. اینان کودک را بزرگسالی خردپیکر می‌پندارند و توجه ندارند که بازی، ضمن تامین سلامت و رشد جسمی و روانی و عاطفی خردسالان، اصول و قواعد زندگی را به آنان می‌آموزد. بازی چنان در سلامت کودک نقش دارد که ارزش آن را از مطالعه ی کتاب نیز بیش تر دانسته‌اند. بنابراین، اولیا و مربیان باید توجه داشته باشند که فراهم آوردن زمینه‌های بازی برای نونهالان، آنان را در حفظ قرآن یاری می‌دهد؛ زیرا حس کنجکاوی و قدرت را دو چندان می‌سازد. نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «دع ابنک یلعب سبع سنین؛ فرزند خود را آزاد بگذار تا هفت سال (آغاز زندگی) بازی کند.» ۵ - ایجاد علاقه در نونهالاننکته ی مهم دیگر در گستره ی کار با نونهالان، «ایجاد علاقه» است. اگر کودکی با بی حوصلگی و فرار از کلاس عدم آمادگی خود را برای حفظ نمایان ساخت، هرگز نباید او را زیر فشار قرار داد. در این موارد، باید نخست با شیوه‌های صحیح و جاذب اشتیاق به قرآن را در کودک پدید آورد و سپس مسیر حفظ را نشانش داد. راه‌های پدید آوردن اشتیاق در این گروه متفاوت است. بخشی از علاقه به قرآن موهبت الاهی و غیر قابل اکتساب است و بخشی دیگر اکتسابی. موارد اکتسابی را در دو دسته ی پیش از ولادت و پس از ولادت مورد بررسی قرار می‌دهیم. ۵.۱ - عوامل مؤثر پیش از ولادتکه می توان به انتخاب همسر مباشرت قرآنی و بارداری معنوی اشاره کرد ۵.۱.۱ - انتخاب همسر شایستهاسلام به نسل پاک و سالم بسیار اهمیت داده، برای پدید آوردن آن حتی به پیش از تولد فرزند توجه کرده است. معصومان (علیهم‌السّلام) درباره ی گزینش همسر بسیار سفارش کرده، ویژگی‌های همسر خوب را برشمرده‌اند. از مجموع کتاب‌های نوشته شده در این زمینه، چنان برمی آید که فرزند علاقه مند به مسائل معنوی و قرآن در دامن همسر دین دار، پاکدامن و خوش اخلاق پرورش می‌یابد. بنابراین، در انتخاب همسر باید این ویژگی‌ها مورد توجه قرار گیرد. ۵.۱.۲ - مباشرت معنویشرایط مباشرت نیز بر آینده ی کودک تاثیر می‌نهد. سفارش معصومان (علیهم‌السّلام) در این باره در کتاب‌های ویژه به تفصیل ذکر شده است. مهم‌ترین نکاتی که آن بزرگواران تاکید کرده‌اند این است که مباشرت هنگام حیض، دلهره و اضطراب و بدون وضو و نام خدا تحقق نیابد. ۵.۱.۳ - بارداری معنویبا انتقال نطفه، ارتباط مستقیم مرد با اجزای سلول تخم پایان می‌پذیرد. بدین سبب، حتی اگر در دام گناه و اعتیاد فرو رود، بر جنین تاثیر مستقیم نمی‌نهد؛ ولی مادر تا پایان بارداری و شیردهی (دو سال و نیم) با کودک ارتباط خونی دارد. بر اساس تحقیقات و تجارب علمی، غذا، دارو، هیجان و اضطراب، خشم و افکار و حالات روحی، اخلاقی و حتی آهنگ صدای مادر [۲]
اثر چند دانشمند پزشک و روانشناس، ترجمه سوسن اردکانی، بهداشت مادر و کودک، ص۵۵.
در دوره ی بارداری بر جنین تاثیر می‌گذارد. [۳]
حجتی، سید محمد باقر، اسلام و تعلیم و تربیت، ص۱۴۷-۱۵۰.
[۴]
شکوهی یکتا، محسن، تعلیم و تربیت اسلامی، ص۱۰۸.
بنابراین، اگر مادر هنگام بارداری با مسائل معنوی و قرآن انس داشته باشد، بر جنین تاثیر عمیق معنوی می‌نهد و فرزندی علاقه مند قرآن و معنویات پدید می‌آورد.۵.۲ - عوامل مؤثر پس از ولادتیکسری عوامل اکتسابی هم برای پس از ولادت است مثل با وضو شیر دادن و تشویق کودک و فراهم سازی محیط ۵.۲.۱ - وضو و شیر دادنپیوسته با وضو بودن، آثار و برکات بی شمار دارد. خداوند می‌فرماید: «ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین؛خداوند توبه کاران و پاکیزگان را دوست دارد. آن که وضو دارد، پاکیزه و محبوب خداوند است. در نتیجه کارهایش مورد پسند و عنایت حضرت حق قرار می‌گیرد.» بنابراین، مادری که هنگام شیر دادن به نوزادش وضو دارد، از نوعی آرامش خاطر و معنویت بهره می‌برد و فرزندش را با معنویات و قرآن مانوس می‌سازد. تجربه نشان می‌دهد مادرانی که هنگام شیر دادن باوضویند، فرزندانی با معنویت و هوش و حافظه ی مطلوب پرورش می‌دهند؛ برای مثال مادر شیخ مرتضی انصاری او را هرگز بی وضو شیر نداد. [۶]
انصاری، شیخ مرتضی (نواده شیخ اعظم)، زندگانی و شخصیت شیخ مرتضی انصاری، ص۵۷.
نتیجه ی این کار تربیت فقیهی بزرگ و شیفته ی قرآن و معنویت بود. مادر گرامی محمد حسین علم الهدی نیز هرگز فرزندش را بی وضو شیر نداده است. [۷]
نور ولایت در خردسال‌ترین حافظ قرآن، ص۲۶۸.
این ویژگی در زندگی بیش تر حافظان خردسال مشاهده می‌شود. (به روزنامه ی جمهوری اسلامی (۵/ ۸/ ۱۳۷۲) که چگونگی تربیت و یادگیری و حفظ قرآن توسط کودگ چهار ساله ابولفضل ثریایی را تشریح می‌کند.)۵.۲.۲ - تشویقانسان، به ویژه کودک، برای پیشرفت در کارها به تشویق‌های معنوی و مادی نیاز دارد. بیان آثار و اهمیت حفظ کتاب خدا در کنار تشویق‌های مادی و اعطای جوایز در ایجاد علاقه به قرآن تاثیر بسیار دارد. تشویق حتی برای بزرگسالان نیز لازم است و آن‌ها را به پیشرفت فزون تر وا می‌دارد. بنابراین، هرگز نباید تصور کرد کودک در سنی خاص به تشویق نیاز ندارد؛ به عبارت دیگر، تشویق برای همه لازم است و برای گروهی لازم تر. ۵.۲.۳ - فراهم ساختن محیط قرآنیخانهها و محیط‌هایی که از عطر دل انگیز قرآن آکنده است و آهنگ تلاوت قرآن در آن طنین می‌افکند، عشق و علاقه به قرآن و حفظ آن را، در ساکنانش فزونی می‌بخشد. یکی از علل سفارش امامان (علیهم‌السّلام) به قرائت قرآن در خانه‌ها این است که تلاوت قرآن در خانه همسر و فرزندان را نیز به خواندن قرآن و حفظ آن تشویق می‌کند. بیش تر قاریان مشهور جهان در محیطی قرآنی رشد یافتند و با پدید آوردن فضایی معنوی در خانه، فرزندانی مانوس با قرآن تربیت کردند. عبدالباسط در ۱۰ سالگی به جمع حافظان کل قرآن پیوست و در ۱۹ سالگی با دختر عمویش ازدواج کرد. ثمره ی زندگی وی چهار فرزند به نام‌های جمال، محمد، طارق و خالد است. محمد حافظ کل قرآن شمرده می‌شود. جمال و خالد حافظ چند جزء و طارق نیز حافظ نیمی از قرآن است. [۸]
قاسم احمد، مریم، نگاهی به زندگی قاریان مشهور قرآن کریم، ص۵۳.
استاد طبلاوی، قاری مشهور جهان، نیز ۷ پسر و ۵ دختر دارد. بسیاری از فرزندان وی حافظ قرآنند. ابراهیم (کارشناس ارشد بازرگانی)، محمود (ناخدای کشتی) و خالد (کارشناس فلسفه) در شمار حافظان قرآن جای دارند. [۹]
قاسم احمد، مریم، نگاهی به زندگی قاریان مشهور قرآن کریم، ص۸۷.
در ایران اسلامی نیز حافظان بی شماری به چشم می‌خورند که در خانواده‌های قرآنی بالیده‌اند. خانواده‌های طباطبایی و وزیری در شمار این خانواده هایند. حجت الاسلام سید محمد مهدی طباطبایی، یکی از استادان حفظ قرآن مجید، (او اکنون مسئول مؤسسه ی جامعة القرآن الکریم در قم است.) چهار فرزند دارد که همه ی آن‌ها کل و یا بسیاری از قرآن را به خاطر سپرده‌اند. یکی از فرزندانش به نام «محمد حسین» بی نظیرترین حافظ جهان شناخته شده است و با شیوه‌های گوناگون و جذاب آیات قرآن را ارائه می‌دهد. [۱۰]
صالح، حسین و نور ولایت در خردسال‌ترین حافظ قرآن، خردسال‌ترین دانشمند.
یکی دیگر از این محیط‌های الهی، خانواده ی محترم وزیری است. نونهالان این خانواده محمد صادق (۱۲ ساله) و زهرا وزیری (ده ساله) حافظ کل قرآنند. فاطمه وزیری (۵ ساله) حافظ بیش از پنج جزء قرآن شمرده می‌شود. [۱۱]
صالح، حسين، عاشقان قرآن، ص۱۱.
این کودکان نیز در ارائه ی برنامه‌های قرآنی به شیوه‌های گوناگون و جذاب مهارت فراوان دارند.۶ - حضور در محافل قرآنیحضور، در محافل قرآنی نیز از راه‌های ایجاد علاقه در نونهالان است. اگر پدر و مادر خود حافظ قرآن نیستند یا برای ایجاد محیطی قرآنی در خانه فرصت و دانش کافی ندارند، دست کم باید فرزندان خود را به محافل قرآنی ببرند تا به تدریج نور قرآن دل هاشان را روشن و شیفته سازد. ۷ - گوش دادن به نوارهای ترتیلگوش سپردن به نوارهای ترتیل نیز نونهالان را به سمت عشق به قرآن می‌کشاند. مطالعه ی زندگی حافظان قرآن، به ویژه نونهالان، نشان می‌دهد آنان تنها با شنیدن یک نوار قرآن در مسیر قرائت و حفظ کتاب خدا گام نهادند و هرگز کسی درباره ی فضیلت و آثار حفظ قرآن با آنان سخن نگفته است. رقیه محمدی در شمار این گروه جای دارد. او در سه سالگی در کنار برادرانش به نوارهای قرآن از جمله صوت «عبدالباسط» گوش می‌داد و می‌کوشید شبیه این قاری بخواند. پدرش ـ که مکانیک بود ـ با مشاهده ی علاقه ی وی نوارهای تلاوت قرآن را برایش خرید و او را در حفظ قرآن تشویق و یاری کرد. ره آورد این تلاش، حافظی به نام رقیه محمدی است. [۱۲]
صالح، حسین، دختری از آفتاب، ص۹.
استاد شهریار پرهیزکار، [۱۳]
مجله بشارت، سال دوم، شماره نهم، بهمن و اسفند ۱۳۷۷، ص۵۷.
سید محمد حسین طباطبایی [۱۴]
جدایی، اصغر، خردسال‌ترین دانشمند دکتر هفت ساله.
[۱۵]
رحیمی، علی محمد، معجزه قرن.
و محمد صادق وزیری [۱۶]
کریمی، یعقوب، انوار قرآن.
نیز در شمار کسانی جای دارند که با گوش دادن به نوارهای ترتیل شیفته ی قرآن شدند و بدین حوزه گام نهادند.پی نوشت‌ها: ۸ - پانویس
۹ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حفظ قرآن نونهالان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۴/۱۱/۲۴. |